50 / 64
50
PORADY
Z czego składa się olej?
Olej pełni w silniku wiele różnych funk-
cji. Oprócz smarowania elementów ru-
chomych musi odprowadzać ciepło,
zbierać zanieczyszczenia i chronić jed-
nostkę napędową przed zużyciem. Po-
łączenie tych funkcji w obrębie jednego
środka smarnego wymaga odpowiednio
dobranych składników i precyzyjnie
wyważonych proporcji między nimi.
Szczegółowy skład danego oleju jest oczy-
wiście tajemnicą znaną tylko producento-
wi. Można jednak w przybliżeniu określić
typowy skład oleju do silników samocho-
dów osobowych. Najważniejszym ele-
mentem jest baza olejowa, która stanowi
ok. 80 proc. objętości.
Pięć rodzajów
To właśnie baza olejowa określa, czy olej
jest mineralny, syntetyczny, czy półsynte-
tyczny. Amerykański Instytut Nafty dzieli
bazy olejowe na pięć grup. Oleje mineral-
ne oparte są na produktach z grupy I i II.
Są to destylaty ropy naftowej poddane
uszlachetnieniom. Bazy olejów syntetycz-
nych to pochodne ropy naftowej poddane
wielokrotnemu przetwarzaniu (grupa III)
lub wytwory syntezy chemicznej – PAO
(polialfaolefiny) lub poliestry (grupy IV
i V). Wymieszanie bazy z grupy I i II
ze związkami z innych grup daje olej pół-
syntetyczny.
Mineralny czy syntetyczny?
Obecnie bazy syntetyczne mają przewa-
gę niemal we wszystkich parametrach
nad olejami pochodzenia mineralnego.
Są wolne od zanieczyszczeń obecnych
w destylatach ropy naftowej, bardziej sta-
bilne w różnych temperaturach, mają lep-
sze właściwości czyszczące. Są za to dużo
gorszymi rozpuszczalnikami, dlatego czę-
sto nawet w olejach w pełni syntetycznych
mogą znaleźć się niewielkie ilości składni-
ków mineralnych, dzięki którym pakiet
dodatków może się rozpuszczać w bazie
olejowej.
Stabilna lepkość
Sama baza olejowa nie wystarczy jed-
nak, by olej spełniał właściwie wszystkie
swoje zadania. Dlatego niezbędne jest
stosowanie różnego rodzaju dodatków.
Należą do nich regulatory lepkości, któ-
re stanowią 4–6 proc. objętości oleju.
Ich zadaniem jest zapewnienie stabilnej
lepkości oleju w różnych temperaturach.
Są niezbędne, gdyż w niskich temperatu-
rach w oleju wzrasta lepkość, w wysokich
– lepkość spada.
Szlachetniejszy skład
Pozostałe 14–16 proc. objętości oleju
to dodatki uszlachetniające. Do tej grupy
zaliczane są detergenty, związki zobojęt-
niające kwaśne produkty spalania (one
utrzymują zasadowy odczyn kąpieli ole-
jowej), przeciwdziałające korozji oraz
ograniczające
powstawanie
osadów
na ściankach cylindra i w misce olejowej.
Do oleju dodawane są także dyspersanty,
które służą do utrzymywania osadów i sa-
dzy w postaci zawiesiny, która nie osiada
na elementach silnika. Są też substancje
powstrzymujące korozję, absorbujące tlen
czy ograniczające spienianie oleju.
Zanieczyszczenia
Pojawianie się zanieczyszczeń w pracu-
jącym w silniku oleju jest nieuchronne.
Rolą oleju jest zbieranie cząsteczek sa-
dzy, opiłków metalu i wszystkich innych
zabrudzeń, które mogłyby doprowadzić
do uszkodzeń silnika. Dlatego nawet naj-
lepsze oleje trzeba wymieniać po ściśle
określonych przebiegach.
Formulacja oleju to skomplikowany
i trudny proces. Choć teoretycznie wia-
domo, co powinno się znaleźć w składzie
oleju, dobranie właściwych składników
i proporcji to ciężka praca. Naukowcy
z centrum badawczo-rozwojowego Ca-
strol w Pangbourne cały czas pracują też
nad nowymi dodatkami. To oni odkryli,
że dodanie do oleju metaloorganicznych
polimerów tytanu sprawi, że olej ten bę-
dzie wytrzymalszy, a technologia FST
(Fluid Strength TechnologyTM) umoż-
liwi adaptacyjność oleju, czyli ten będzie
zmieniał swoje właściwości w zależności
od obciążenia. Tak powstały oleje Castrol
EDGE z technologią Titanium FST™.
Stworzyli też inteligentne cząsteczki
z oleju Castrol Magnatec, które sprawiają,
że olej przylega do części silnika, chroniąc
go od momentu uruchomienia.
Michał Izdebski, dział techniczny Castrol